ჩემი შუადღე
სწავლა პოლიტექნიკურ ინსტიტუტში, არქიტექტურის ფაკულტეტზე გავაგრძელე. 4 წლის მერე აკადემიაში მინდოდა გადასვლა, ფერწერის ფაკულტეტზე. არქიტექტურაზე დამსვეს. არ მინდოდა. ისიც მესმოდა, რომ მხატვარს არანაირი დიპლომი არ სჭირდება, მხატვარი ან ხარ, ან არა! ამიტომ დიპლომი არც ამიღია... ამას მცირე კამათი მოჰყვა ოჯახში. ჩემმა მეგობარმა ავთო ვარაზმა - ჩემს დიპლომს ვჩუქნი ვახოსო. ეს დიპლომი ახლაც ჩემთანაა.
ბებიას მოსწონდა, მხატვარი რომ გავხდი. მამამისი, ფრანც ბეთანელი ხატავდა. ამაყობდა ხოლმე: ერთი შვილიშვილი კომპოზიტორი მყავს, მეორე - მხატვარიო.
სტუდენტობისას ყველას გვიჭირდა. ფეხსაცმლის და შარვლის ყიდვა დღესასწაული იყო, გადაბრუნებული პიჯაკი და პალტო - ჩვეულებრივი ამბავი. საღებავები არ იშოვებოდა, აკადემიკოსები იღებდნენ მოსკოვიდან, მერე ნაწილს აბარებდნენ გასაყიდად. ისე ძვირი იყო, რომ ვერც ვყიდულობდით. საჭმელ-სასმელი არ იშოვებოდა. დედა უთენია იკავებდა რიგს, კვერცხი რომ ეყიდა. პირუტყვები არიან, ვინც საბჭოთა კავშირს მისტირის.
ბევრ კარგ ადამიანს ვიცნობდი საბჭოთა სახელმწიფოსი, "კა-გე-ბესი" რომ ეშინოდა. მე არ მშინებია. არც "პარადზე" გავსულვარ არასოდეს. ჩვენს დროს კომუნისტები დასუსტებული იყვნენ, სიბინძურე იყო, კორუფცია და ქურდობა... ტყუილია - იძულებით გაჰყავდათ ხალხიო. მაშინ შეგეძლო, არ წასულიყავი "პარადზე". ცრუობენ, ჯაზის გამო იჭერდნენ ხალხსო... ასეც არ იყო.
პირველი სამსახური გიორგი შენგელაიას "ფიროსმანი" იყო. ფილმის მხატვარი ავთო ვარაზი გახლდათ, მე მისი თანაშემწე ვიყავი.
ვმუშაობდი პოლიგრაფიაში. პირველი დამოუკიდებელი გამომცემელი ვიყავი ნანა ჯაფარიძესა და ირაკლი ბერიაშვილთან ერთად. გამოვეცით ჟურნალი "ბაია" ოჯახისთვის და "დამანი" - ტექნიკური განხრით.
ბიბლიის ილუსტრირება შემომთავაზა პატრიარქმა. პრინციპულად არ ვემხრობი წიგნის ილუსტრაციებს, რაღაცნაირი ფუნქციური ხდება, თითქოს ამით წიგნს უკეთებ რაღაცას. ამიტომაც ილუსტრირებაზე უარი ვთქვი, თუმცა შევთავაზე, რამდენიმეწლიანი კონკურსი გამოვაცხადოთ, ვნახოთ, რა ნამუშევრები შემოვა და მერე გადაწყვიტეთ-მეთქი. პატრიარქი დამყაბულდა. ერთი წინადადებაც შევთავაზე: ერთი უნიკალური ხელნაწერია, ილუსტრაციები იქიდან ავიღოთ-მეთქი. მოეწონა ეს აზრი. ასეც გამოიცა პირველი ბიბლია საბჭოთა დროს.
ჩემი საღამო
ჩემს მიმწუხრზე არ ვფიქრობ. არც სიბერეზე. ჯანმრთელობა რომ არ მახსენებდეს თავს, მშვენიერი შუადღე მაქვს ისევ... ვფიქრობ, ვმუშაობ. ფიროსმანს ისევ თუ ვიკვლევ? კვლევა არ ვიცი, რა არის. აღტაცება არ დასრულდება! ფიროსმანი და "ვეფხისტყაოსანი"... ფიროსმანზე, სამარცხვინოა, რომ ბევრი რამ ისევ არ ვიცით. დერმატინზე ხატავდა და არა მუშამბაზე... მუშამბაზე ზეთი არ ჯდება. დერმატინს ცარიცინიდან იწერდა. ერასტ კუზნეცოვი წერს: თავის ტექნოლოგიურ ხელწერას ჩაავლო ფიროსმანმა, პრიმიტივისტები მაგას ვერ აკეთებენ. ის არ იყო პრიმიტივისტიო. რამდენჯერ ვიფიქრე, ეკუთვნის კუზნეცოვს რუსთაველის პრემია იმ საქმის გამო, რასაც ფიროსმანისთვის აკეთებს-მეთქი. ახლა ღრმად მოხუცებულია და კიდევ ერთი მშვენიერი წიგნი გამოსცა ფიროსმანზე. საქართველოს მოქალაქე არ არის და პრემიას ვერ მივცემთო. ჩემთვის ეს მიუღებელია.
ჩვენი ნაკლია, რომ ზარმაცები ვართ ქართველები... კიდევ ნაციონალიზმის ტკბილ ილუზიაში გავეხვევით ხოლმე. ასე გაბრუებული ყველაფერს დაკარგავ. შრომაა საჭირო, შეიძლება რაღაც ვერ მოასწრო, მაგრამ უნდა გინდოდეს, რომ მოასწრო.
ახლობლებთან სამუდამო განშორება როგორ გადამქონდა? ამაზე ლაპარაკი და წერა არ შეიძლება. ფერის აღწერა შეიძლება? არა. შეიძლება სი ბემოლ მაჟორი მოვყვე? სხვა რამეს გეტყვით სანაცვლოდ. ეს სკულპტურა ნახეთ, რომელზეც ვმუშაობ? კარმენია, ხელში მებიუსის (მებიუსი, ავგუსტ ფერდინანდ - გერმანელი მათემატიკოსი (1790-1868), - ლ.ჯ.). სარტყელი უჭირავს. სათაურად ეწერება: "კარმენი, მებიუსი, ნიცშე, ვაგნერი და შ. ჩანტლაძე". რატომ ჩანტლაძე? ნიცშეს თარგმნიდა. ვკამათობდით, ვმსჯელობდით... გახსოვთ, ნიცშემ ვაგნერს რომ უთხრა, ბიზე ჯობიაო? "კარმენი" მართლა სხვა რამაა.
P.S. დრო ბევრ რამეს ცვლის და ასხვაფერებს. ყველაზე მართალი იქნებ ასე ნათქვამი სიტყვაა: კარმენი, მებიუსი, ნიცშე, ვაგნერი და შ. ჩანტლაძე... ავთო ვარაზი და გურამ დოჩანაშვილი, არჩილ გოგელია და ვახტანგ რურუა... ის, რაც ამ სახელების შიგნით, არსში იყო და რაც შეიძლება ბევრმა ვერასოდეს გაიგოს...
"არც ის იყო მართალი, რომ ამბობდნენ, ავთო ვარაზი თავაწყვეტით სვამდაო: ჩემს სახელოსნოში მუშაობდა ერთხანს და ზუსტად ვიცი, ლოთი არ ყოფილა", - ამბობს ვახტანგ რურუა და ვხვდები, კიდევ ბევრია სათქმელი, სხვაგვარად დასანახი და აღსაქმელი...
უმძიმესი ავადმყოფობის ჟამს ვნახულობდი. არასოდეს დამტოვებს გაოცებისა და აღტაცების განცდა - როგორ იბრძოდა, როგორი უშიშარი ჩანდა, თუმცა ზუსტად იცოდა, რომ დასასრული სულ ახლოს იყო... ბოლო ამოსუნთქვამდე იშრომა... 19 მაისს გარდაიცვალა...
(ლელა ჯიყაშვილი, kvirispalitra.ge)
